Nguyên nhân huyết áp cao là gì? Có cách nào phòng ngừa không?

Xếp hạng: 5 (2 bình chọn)

Mục lục [ Ẩn ]

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào năm 2000, toàn thể giới có tới 972 triệu người bị huyết áp cao và con số này được ước tính là vào khoảng 1,56 tỷ người vào năm 2025. Vậy nguyên nhân huyết áp cao tăng đột biến như vậy là do đâu?

Huyết áp nếu không được điều trị đúng và đầy đủ sẽ có rất nhiều biến chứng nặng nề, thậm chí có thể gây tử vong hoặc để lại các di chứng ảnh hưởng đến sức khỏe, sức lao động của người bệnh và trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Nguyên nhân huyết áp cao được hình thành qua sự phân tích bởi các y bác sĩ khoa tim mạch, họ cho rằng có tới 90% - 95% người bệnh huyết áp cao không tìm ra nguyên nhân phát, 5% - 10% còn lại là nguyên nhân huyết áp cao thứ phát.

Điều gì khiến cho huyết áp tăng cao?

Huyết áp cao và triệu chứng

Huyết áp được hiểu là áp lực của dòng máu trong lòng động mạch đi nuôi cơ thể. Huyết áp được tạo bởi sức co bóp hút – đẩy máu của tim và sự co giãn của thành mạch. Huyết áp còn bị chi phối nhiều yếu tố như nhịp tim, độ đàn hồi động mạch, thể tích máu lưu thông và độ nhớt máu…

Bệnh huyết áp cao là tình trạng huyết áp tăng cao hơn mức bình thường (≥ 140/90 mmHg). Nếu áp lực của máu quá cao thì trái tim của bạn cần phải dùng nhiều lực hơn để bơm máu đủ cung cấp đủ máu cho toàn cơ thể. Chính vì thế, nếu huyết áp của bạn bị tăng quá cao thì rất dễ dẫn đến nguy cơ suy tim, suy thận hoặc đột quỵ.

Huyết áp cao thường không có triệu chứng gì đặc hiệu. Trên thực tế, rất nhiều người bị huyết áp cao trong nhiều năm mà không biết, cho đến khi đi khám bệnh hoặc đã bị các biến chứng nguy hiểm do tăng huyết áp gây ra rồi mới biết mình đang mắc bệnh.

Nguyên nhân huyết áp cao ở người trưởng thành

Bệnh huyết áp cao thường tập trung chủ yếu ở người cao tuổi hoặc trung niên (trên 40 tuổi trở lên), tuy nhiên hiện nay, bệnh này không phân biệt tuổi tác hay giới tính. Hầu như mọi đối tượng đều có thể có nguy cơ mắc bệnh này.

Nguyên nhân huyết áp cao thứ phát

Bệnh thận cấp hoặc mạn tính: viêm cầu thận cấp/mạn, viên thận kẽ, sỏi thận, thận đa nang, thận ứ nước, suy thận…
Hẹp động mạch thận là sự thu hẹp của một hoặc nhiều động mạch mang máu đến thận (hay còn gọi là động mạch thận) dẫn đến ngăn chặn lượng máu giàu oxy bình thường đến thận. Thận cần lưu lượng máu đầy đủ để giúp lọc chất thải và loại bỏ chất lỏng dư thừa.
U tủy thượng thận (Pheocromocytome) là loại khối u của tủy thượng thận tiết ra các cathecholamin, gồm adrenalin, và hoặc noradrenalin, hiếm gặp hơn là tiết dopamin.
Cường Aldosterone tiên phát (Hội chứng Conn) là một loại rối loạn nội tiết dẫn đến huyết áp cao. Tuyến thượng thận sản xuất một số hormone cần thiết. Một trong số này là aldosterone. Trong cường aldosterone, tuyến thượng thận sản xuất quá nhiều aldosterone, khiến thải kali và giữ lại natri. Natri dư thừa giữ nước, tăng lượng máu và huyết áp.
Hội chứng Cushing’s là một bệnh lý nội tiết do rối loạn chức năng vỏ tuyến thượng thận, gây tăng mạn tính hormone glucocorticoid không kìm hãm được.
Bệnh lý tuyến giáp/cận giáp, tuyến yên.
Do thuốc, liên quan đến thuốc (kháng viêm non-steroid, thuốc tránh thai, corticoid, cam thảo, hoạt chất giống giao cảm trong thuốc cảm/thuốc nhỏ mũi …).
Hẹp eo động mạch chủ là nguyên nhân thường gặp nhất gây tắc nghẽn đường tống máu của thất trái.
Bệnh Takayasu có thể dẫn đến đau cánh tay hoặc đau ngực, huyết áp cao, và cuối cùng là suy tim hoặc đột quỵ.
Nhiễm độc thai nghén.
Ngừng thở khi ngủ.
Yếu tố tâm thần …

Bài nên xem

Ngoài các nguyên nhân huyết áp cao thứ phát trên, một số nguy cơ thường gặp được thống kê lại như sau:

Giới tính

Bệnh cao huyết áp thường xảy ra cho đàn ông nhiều hơn là đàn bà cho đến độ tuổi 45. Từ 45 đến 64 tuổi phần trăm bị cao máu là ngang nhau cho cả hai phái, và phái nữ bị cao huyết áp tăng nhiều hơn sau tuổi 55.

Chủng tộc

Người gốc Phi Châu và người gốc Châu Mỹ La Tinh dễ bị cao máu hơn là người da trắng. Người da vàng gốc Châu Á tương đối ít bị huyết áp cao. Tuy nhiên ngoài lý do chủng tộc, nguy cơ bị huyết áp cao vẫn tùy thuộc vào cách ăn uống, và nếp sống.

Bệnh tiểu đường

Bệnh nhân bị bệnh tiểu đường thường hay bị suy thận. Tuy nhiên có nhiều người bị cao máu trước khi bị bệnh cao đường trong máu.

Di truyền

Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng gây ra bệnh huyết áp cao nhất là tình trạng cao huyết áp nguyên thủy, cấp một. Yếu tố di truyền nắm khoảng 30 đến 50% nguy cơ huyết áp cao. Người ta vẫn chưa tìm ra một gene nào cụ thể quy định bệnh huyết áp cao, nhưng có thể là một tập hợp nhiều gene khác nhau. Nếu trong gia đình có người bị huyết áp cao thì nguy cơ bị bệnh sẽ tăng.

Nề nếp sống

Hút thuốc lá là lý do thông thường nhất gây ra bệnh huyết áp cao. Thuốc lá làm cho mạch máu bị hẹp lại, mất tính đàn hồi và dễ bị lở loét động mạch.

Ăn đồ mặn, nhiều muối là lý do đứng hàng thứ hai. Một số người có thể ăn mặn nhưng không bị cao máu, tuy nhiên thực phẩm của người Việt chúng ta có rất nhiều muối. Có khi ăn không thấy mặn lắm nhưng lại có rất nhiều muối, thí dụ như nước phở, bún, mì chẳng hạn.

Bị stress thường xuyên cũng làm tăng huyết áp do ảnh hưởng của các hormone stress thí dụ như epinephrine, norepinephrine, cortisol. Các hormone nầy làm co hẹp động mạch cũng như thay đổi phẩm chất của động mạch, dễ bị lở loét, bị nghẽn.

Tương tự như thuốc lá, rượu và ma túy, ví dụ như cocaine, heroin, và methamphetamine cũng làm tăng huyết áp. Tuy nhiên các loại ma túy thường đưa đến tình trạng cao máu khẩn cấp hơn là cao máu kinh niên.

Cuối cùng, thiếu vận động sẽ gây ra béo phì, thay đổi tình trạng hormone, làm tác động lên hệ thống máu.

Béo phì cũng là nguyên nhân huyết áp cao

Dựa vào các phân tích chuyên sâu về nguyên nhân huyết áp cao từ bài viết trên, những yếu tố mang tính chất di truyền hoặc bệnh phát sinh từ bên trong thì không thể thay đổi được, chỉ có thể dựa vào thuốc và y bác sỹ. Tuy nhiên, những yếu tố bên ngoài, chúng ta cần thay đổi, tích cực rèn luyện, nâng cao ý thức để phòng ngừa, giảm thiểu tỷ lệ bệnh huyết áp cao trong cộng đồng, đồng thời tạo bản năng chủ động với sức khỏe bản thân cho những thế hệ về sau.

>> Xem thêm: Nguyên tắc vàng trong điều trị huyết áp cao